چه کسی تقصیر بیشتری دارد؛ مردم یا دولت؟

چکیده :رسانه‌های به نام ملی و در واقع دولتی تبلیغ می‌کنند که مردم مقصرند، چون انرژی را هدر می‌دهند، از خودروهای بی‌کیفیت شخصی‌شان استفاده می‌کنند، بنزین مصرف و ترافیک درست می‌کنند، هوا را آلوده می‌کنند، دائم گناه می‌کنند و باعث زلزله می‌شوند، حجاب را رعایت نمی‌کنند و باعث خشکسالی می‌شوند، فرزندانشان را طوری تربیت می‌کنند که زیاد از حد نان مصرف کنند و...

کلمه – گروه اقتصادی: این روزها یک اتهام دیگر به فهرست اتهامات مردم ایران افزوده است: آنها متهم می‌شوند که اسراف‌کارند، صرفه‌جویی نمی‌کنند و هرچقدر هم دولت کارآمد است! باز نمی‌تواند از پس تامین مایحتاج این ملت برآید.
این همه‌ی اتهام نیست؛ رسانه‌های به نام ملی و در واقع دولتی تبلیغ می‌کنند که مردم مقصرند، چون انرژی را هدر می‌دهند، از خودروهای بی‌کیفیت شخصی‌شان استفاده می‌کنند، بنزین مصرف و ترافیک درست می‌کنند، هوا را آلوده می‌کنند، دائم گناه می‌کنند و باعث زلزله می‌شوند، حجاب را رعایت نمی‌کنند و باعث خشکسالی می‌شوند، فرزندانشان را طوری تربیت می‌کنند که زیاد از حد نان مصرف کنند و …
اینها که سهل است؛ آیا همان اولی واقعیت دارد؟ آیا اتلاف منابع انرژی، تقصیر ملت است و با صرفه‌جویی از نوع کم مصرف کردن، مشکلات حل می‌شود؟ یا آنکه دولت مقصر اصلی است؟ در سطرهای آینده، چند عدد و رقم ساده در زمینه میزان اتلاف چند نوع انرژی بررسی شده است تا مشخص شود که مقصر اتلاف انرژی و تضییع منابع ملی، دولت است یا مردم مظلوم؟ تا مشخص شود که آیا دولت در لحن طلبکارانه‌ای که به تازگی در این زمینه اختیار کرده، محق است یا خیر.
همه‌ی عدد و رقم‌هایی که در این محاسبات مورد استفاده قرار گرفته، از آمارهای رسمی و دولتی اخذ شده است.
نقش دولت در اتلاف برق: تلفات برق در کشور ۲۳ درصد است. این درحالی است که استاندارد جهانی برای تلفات برق، بین هفت تا هشت درصد است. این یعنی ۱۵ درصد تلفات شبکه‌ی برق ناشی از سوء مدیریت در ایجاد یک شبکه‌ی برق است. مصرف برق سالانه کشور حدودا ۲۲۵ میلیارد کیلووات ساعت است که ۱۵ درصد آن حدودا ۳۴ میلیارد کیلووات ساعت بوده و با قیمت متوسط هر کیلو وات ساعت ۴۵ تومان (قیمت غیر یارانه‌ای جدید) میزان ضرر وارده از این ناحیه حدودا ۱٫۵ میلیارد دلار در سال است.
نقش دولت در اتلاف آب: مصرف آب کشور حدود ۹۸ میلیارد متر مکعب در سال است که حدود ۳۰ درصد آن در شبکه‌ی توزیع گم می‌شود! بدین معنی که بخشی از آن در لوله‌های فرسوده شرکت آب هرز می‌رود و بخشی از آن هم توسط کسانی مصرف می‌شود که شرکت آب نمی‌تواند پولی از آنها بگیرد. بنابر این حدود ۲۹ میلیارد متر مکعب آب کشور هدر می‌رود که با احتساب قیمت متوسط غیر یارانه‌ای ۲۵۰ تومان برای هر متر مکعب از این محل کشور دچار ۷٫۲ میلیارد دلار ضرر سالانه می‌شود.
نقش دولت در اتلاف گاز: در ایران روزانه ۵۴ میلیون مترمکعب گاز در میدان‌های نفت و گاز و مشعل پالایشگاه‌ها و بدون کوچک‌ترین استفاده‌ای سوزانده می‌شود که این رقم معادل مصرف گاز یک روز در کشور ترکیه است. اگر ارزش این میزان گاز همراه را با قیمت گاز وارداتی ترکمنستان (۱۷۰ دلار به ازای هر هزار متر مکعب) محاسبه کنیم، متوجه می‌شویم که هر روز “نه” میلیون دلار گاز در کشور سوزانده می‌شود که سالی حدود ۳ میلیارد دلار ضرر مالی دارد. با این مقدار گاز، با شیوه gtl میتوان روزانه ۴۰ میلیون لیتر تمیزترین گازوییل و بنزین دنیا را تولید کرد، اما با بی‌تدبیری دولت هدر می‌رود.
نقش دولت در اتلاف بنزین و گازوئیل: تکنولوژی خودروهای تولیدی در کشور با تکنولوژی روز دنیا فاصله‌ی زیادی دارد و این موجب شده که مصرف آنها بالا باشد. مطالعات وزارت نفت حاکی از آن است که تا ۵۰ درصد از مصارف فوق با اعمال راهکارهای مناسب از جمله جایگزینی روش‌های تولید خودرو با تکنولوژی روز، قابل صرفه‌جویی و کاهش است. با وجود مصرف روزانه حدود ۷۰ میلیون لیتربنزین، می‌توان نتیجه گرفت که به دلیل فعالیت خودروهای بی‌کیفیت تولیدی، سالانه حدود ۱۲ هزار میلیون لیتر بنزین در کشور هدر می‌رود که با احتساب قیمت ۷۰۰ تومانی، به خاطر این سوءمدیریت سالانه حدود ۸٫۴ میلیارد دلار ضرر به کشور وارد می‌شود. مصرف روزانه گازوییل نیز حدود ۱۱۵ میلیون لیتر است که حداقل ۵۰ درصد آن به دلیل کیفیت پایین کامیون‌های تولید داخل یا وارداتی هدر می‌رود. این رقم در سال به ۲۱ هزار میلیون لیتر می‌رسد که با احتساب قیمت جدید ۳۵۰ تومانی سالانه حدود ۷٫۳ میلیارد دلار به کشور ضرر وارد می کند.
نقش دولت در اتلاف نفت خام: ۵۴ میلیون از ۶۰۴ میلیون بشکه نفت خام خوراک سالانه پالایشگاه‌های ایران تبدیل به سوخت و ضایعات می‌شود؛ این یعنی ۹ درصد از کل خوراک پالایشگاه‌ها. استاندارد جهانی برای ضایعات و سوخت پالایشگاه‌ها تنها پنج درصد است و اگر ما به این استاندارد برسیم، ۲۶٫۵ میلیون بشکه در بخش سوخت و ضایعات صرفه‌جویی داشته‌ایم. با نفت بشکه‌ای ۷۵ دلار، سالانه ۲ میلیارد دلار از این محل به کشور ضرر می‌رسد.
نقش دولت در اتلاف محصولات نیروگاهی: راندمان فعلی نیروگاه‌ها ۳۴٫۵ درصد است که اگر این عدد مطابق استانداردهای جهانی به ۴۰ درصد برسد، سالانه ۴۷ میلیون بشکه در خوراک مصرفی این نیروگاه‌ها صرفه‌جویی می‌شود. با این میزان تلفات (با قیمت متوسط نفت ۷۵ دلار) سالانه ۳٫۵ میلیارد دلار به کشور ضرر وارد می‌شود.
اینها آمارهای رسمی است. واقعیت قاعدتا تلخ‌تر از عددهایی است که بر روی کاغذ می‌آید. اطلاعات ذکر شده در بالا، نشان می‌دهد که متاسفانه سالانه ار محل حامل‌های انرژی بالغ بر ۳۲ میلیارد دلار به مردم لطمه وارد می‌شود.
حال، جالب است که دولت به جای آنکه به فکر تدبیری برای جلوگیری از این ضررهای هنگفت باشد، با انداختن تقصیرها به گردن مردم، قصد دارد بار اقتصادی بی‌کفایتی خود را هم بر دوش مردم بگذارد. آیا افکار عمومی از سوء مدیریتی که پشت طلبکاری دولت پنهان شده، خبر دارند؟