پلاسکو و گرنفل؛ سرنوشت متفاوت دو ساختمان

شاید برای خیلی‌ها این سؤال پیش بیایید که چرا ساختمان پلاسکو به سرنوشت متفاوتی با آنچه که برای برج گرنفل اتفاق افتاده است دچار شد؟ ساختمان پلاسکو درست پیش از ساعت هشت بامداد سی دی ماه دچار حریق شد و پیش از ظهر فرو ریخت. فروریختن آن برای بسیاری جز متخصصین سازه غیرمنتطره بود و باعث کشته شدن آتش نشانان و در آتش گرفتارمانده‌ها شد. اما برج گرنفل بعد از نیمه شب آتش گرفت و مهار آتش تا ساعت‌ها بعد ادامه داشت و ساختمان کاملا سوخته پا برجا ماند. پابرجایی این ساختمان در شمال غرب لندن مطمننا از درد بازماندگان، قربانیان ، حادثه دیدگان و مال باختگان کم نمی‌‌کند، اما می‌‌تواند درس‌هایی‌ سازه‌ای داشته باشد، هم برای متخصصین و هم برای افراد عادی. آتش‌سوزی برج مسکونی لندن در مورد وضعیت ایمنی برج گرنفل هشدار داده شده بود از پلاسکوی تهران تا گرنفل لندن؛ مقایسه دو آتش‌سوزی از دید شهروندان ایرانی عکس: آتش‌سوزی در یک برج مسکونی در لندن به سادگی،‌ فرجام دو ساختمان به واسطه تفاوت بین سازه‌های دو ساختمان بود. پلاسکو سازه‌ای فولادی داشت و گرانفل سازه‌ای بتنی‌ دارد؛ دو نوع سازه رایج برای ساختمان‌های بلندمرتبه در سراسر جهان. به طور کلی تصور بر این است که سازه فولادی در مقایسه با سازه‌های بتنی‌ برابر حرارتی پایین تر مقاومت خود را از دست می‌‌دهد . سازه فولادی از دمای ۴۷۰ درجه به بعد خمیده می‌شود؛ از دمای ۵۰۰ درجه به بعد نزدیک به نیمی از مقاومت خود را از دست می‌دهد و در اکثر آیین نامه‌ها دمای بحرانی برای ستون‌های فولادی ۵۳۸ و تیرهای فولادی ۵۹۸ سانتیگراد است. اما باور بر این است که اکثر سازه‌های بتنی‌ رفتاری بهتر در این دما‌ها نشان می‌‌دهند و کاهش مقاومت قابل توجه بتن از ۶۰۰ درجه به ‌چشم می‌آید. ساختمان پلاسکوی تهران در دی ماه آتش گرفت و به کلی فرو ریخت با این حال باید یادآوری کرد که سازه‌های بتنی‌ در مقایسه با یکدیگر خود مقاومتی مشابه نسبت به حرارت نشان نمی‌‌دهند. صرفا به این دلیل که بتن از مواد مختلف تشکیل شده: عمدتا از سیمان، آب، شن، ماسه و مصالح فلزی. گاهی به علاوه بر حسب کاربری ساختمان، موقعیت اقلیمی آن وعوامل دیگر از افزودنی‌های مختلف استفاده می‌شود. نسبت به کارگیری این مواد و مصالح در تهیه بتن و روش اجرای آن بسیار همواره متفاوت بوده است. برای همین متخصصین می‌دانند که رفتار سازه ‌های بتنی برابر حریق با یکدیگر بسیار متفاوت خواهد بود و در محاسباتشان برای مقاومت سازه بتنی برابر آتش ضریب اطمینان گسترده‌ای را لحاظ می‌‌کنند. ساختمان پلاسکو فروریخت مالک ساختمان پلاسکو که بود؟ حادثه پلاسکو؛ عکس ‌های شما پلاسکو و پایان حیات سیاسی قالیباف با این حال یک چیز برای متخصصین روشن است که برای همه سازه‌های بتنی مشترک است: به واسطه این که مواد مختلف تشکیل دهنده بتن برابر حرارت رفتاری متفاوت نشان می‌دهند برخی چون آب زودتر منبسط می‌‌شوند نسبت به شن و ماسه، سازه بتنی در مواجهه با حرارت پیش از رسیدن به مرحله بحرانی ممکن است از درون دچارترکیدگی شود: به لطف فشار مصالح منبسط شده و مقاومت مصالحی که همچنان حجم عادی خود را دارند. حتی این اختلاف رفتار بین انبساط و انقباض مصالح تشکیل دهنده به هنگام سرد شدن پس از خاموش شدن آتش سازه را از بین می‌برد. سازه‌های فولادی از دمای ۴۷۰ درجه به بعد خمیده می‌شوند با این که بسیاری باور دارند در مجموع سازه بتنی‌ از رفتار سازه فلزی برابر دمای بالا رفتاری بهتر نشان می‌‌دهد، اما این باور باعث نمی‌‌شود که همواره این سازه به سازه رقیب ترجیح داده شود. چرا که سازه فولادی ساده‌تر، سریع تر اجرا می‌‌شود، و برابر پدیده‌هایی‌ چون زلزله و باد منعطف تراست و از سوی دیگر سازه بتنی‌ برای تحمل بار ساختمان بلند مرتبه‌ها نسبت به سازه فلزی حجیم تر ساخته می‌شود و در نهایت باعث می‌‌شود سطح مفید مورد استفاده داخلی ساختمان‌ها به ویژه در طبقات پایین نسبت به سازه فلزی کمتر باشد. در ایران، بنابه دلایل شمرده شده به علاوه در مواردی ملاحظات اقتصادی و همنیطور شاید با توجه به زلزله خیز بودن این کشور، استفاده از سازه فلزی برای ساختمان‌های بلند مرتبه بسیار رایج است. اما تفاوت رفتار سازه فولادی برابر آتش نسبت به سازه بتنی‌ نباید ساکنان آن را نگران کند. این الزاماً به معنی در معرض خطر بودن این ساختمان‌ها برابر حریق نیست؛ چرا که یک سازه فلزی می‌‌تواند با تمهیداتی مورد حفاظت برابر حریق قرار بگیرد. از جمله این که برای به تاخیر انداختن رسیدن حرارت به سازه ساختمان، می‌‌توان از پوشش‌هایی با مقاومت بالا برابر حرارت بر روی خود سازه و دیگر اجزای معماری ساختمان چون دیوار‌ها استفاده کرد. این دست از راهکارها، محافظت غیر فعال خوانده می‌‌شود. اما وجود تمهیداتی به شکلی فعال چون سیستم‌های اطفای حریق، اعلام حریق می‌‌تواند خیال ساکنین ساختمان‌ها را راحت‌تر کند. ضمن این که طراحی معماری ساختمان هم می‌‌تواند در مواقع اضطرار بسیار تعیین کننده باشد. خوانا بودن مسیر‌های فرار و داشتن قابلیت تخیله سریع همه ساکنین؛ که این آخری به نظر می‌‌آید در برج گرنفل به هنگام تغییرات اعمال شده در بهار سال گذشته آن هم به هدف بهسازی در این ساختمان نادیده گرفته شده بود.