۱۳۹۴ مرداد ۲۶, دوشنبه

جدال طریقت و شریعت


Posted ژوئیه 22, 2015 by tohfeyegarmsar in Uncategorized. نوشتن دیدگاه زنده یاد امیر حسین خنجی، در کتاب نقش قزلباشان صفوی در تاریخ ایران، می نویسد: پیدایش واسطه های میان خدا و انسان، و ساختن گنبد بر روی گور و تبدیل آن به زیارتگاه و محل نیاز خواهی، و نیایش و دعا در تاریخ ایران، توسط ترکان در زمان غزنویان و سلجوقیان پدیدار شد، توسط مغولان و تیموریان ادامه یافت، و در دوران قزلباشان به اوج خود رسید. این سنتی ترکی بوده و از رسوم دیرینۀ شمنی و نیاپرستی آنها سرچشمه می گرفت، که پس از مسلمان شدنشان به شکل پیرپرستی در آمده بود. مثلا نخستین کسی که بر آرامگاه امام هشتم شیعیان رضا، گنبد برافراشت و موقوفه به گنبدش اختصاص داد، یک ترک سنی متعصب و بسیار ستمگر، به نام ابوالفضل سوری، از سرهنگان محمود غزنوی بود. ابوالفضل بیهقی در تاریخ بیهقی، در بارۀ ستم های این مرد، نمونه هائی آورده است. سوری درآمد زمینهای کشاورزی مصادره شدۀ برخی از روستاهای منطقه را نیز وقف گنبد رضا کرده، به متولیان گنبد اختصاص داد، تا به جانش دعا کنند. ترکان سنی در زمان سلجوقیان بر بنای این گنبد افزودند. سپس مغولان مسلمان شده سنی، بنا را نوسازی کرده، وسعت دادند. گوهرشاد خانم، که یک ترک سنی بود، بنا را تبدیل به مسجد بزرگ و مدرسه و گنبد طلاکاری با شکوه کرد، و موقوفاتی که زمینهای مصادره شده از ستم دیدگان ایرانی بود را به این دستگاه اختصاص داد. در واقع رسم پیرپرستی، مرده پرستی و گنبدسازی که در فرهنگ ایرانی شناخته شده نبود، و با سنت های ایرانی به کلی بیگانه بود، توسط ترکان حاکم شده در ایران رواج داده شد، و به مرور بسیاری از ایرانیان ساده اندیش و کم آگاه نیز بدان خو گرفتند. بسیاری از ملایان زیرک و فرصت طلب، در ایران و آناتولی، وقتی به باورهای اعتقادی حاکمان ترک آگاهی یافتند، بسیار رندانه خود را همچون اشخاصی آگاه به امور غیبی، و قادر به رازگشائی و دخل و تصرف در امور جهان مطرح کردند، و بدین شگردهای زیرکانه خودشان را واسطۀ بین خدا و انسان معرفی و به حاکمان ترک نزدیک شدند، تا به نان و نوائی دست یابند. این وضعیت اجتماعی ازاوائل سدۀ ششم هجری، در آناتولی تا شرقی ترین نقاط ایران حاکم بود، و بسیاری از کسانی که ما به نام صوفی می شناسیم، در چنین شرایط زمانی پا به عرصۀ اجتماعی زندگی انسانها نهادند، و برای خود و اطرافیان و هوادارانشان دم و دستگاهای شبه سلطنتی فراهم نمودند. ضمن اینکه تقدسی که ترکان حاکم برای این قشر از جامعه قائل بودند، خود نوعی تبلیغ در میان عوام مردم به نفع ملایان ایجاد می کرد. در مجموع رابطۀ شاهان ترک تبار سلجوقی با صوفیان، آن چنان که از متون عرفانی و تاریخی استنباط می‌شود، بسیار خوب بوده است. در کتاب اسرار التّوحید از ملاقات طغرل بیگ و چغری بیگ و نیز ابراهیم ینال با ابوسعید ابوالخیر سخن رفته، که از همان آغازِ عصیان بر غزنویان، شیخ ابوسعید ابولخیر، با دل‌ گرمی بسیار، رسیدن سلجوقیان به حکومت خراسان و عراق را نوید می‌داد. رابطۀ ابوسعید با یکی از وزرای طغرل، یعنی خواجه ابومنصور ورقانی یا به روایت کتاب آثار الوزرا، خواجه منصور زوزنی، نیز خوب بود. محمد منور، نوۀ ابوسعید می نویسد: چون یک بار هنگامی که ابوسعید آوازۀ او را در مقدّم قرار دادن نماز و عبادت بر فرمان شاه و شغل وزارت می‌شنود، با یاران خود به دیدار او می‌رود. به روایت محمّد منوّر، یک بار نیز خواجه ورقانی، به دیدار ابوسعید می‌آید و از او طلب وصیت و نصیحت می‌کند. واقعۀ ملاقات طغرل با مشایخ و باباهای همدان، از جمله باباطاهر نیز که تنها حادثۀ مستند در زندگی باباطاهر همدانی است، که در کتاب راحة الصّدور راوندی نقل شده، به خوبی نشان می‌دهد که سلاطین سلجوقی به خصوص بنیان‌گذاران و بزرگان این سلسله، از همان آغاز با اولیا و اهل تصوّف و مبلغان مذهبی اغلب با ارادت و احترام رفتار می‌کردند. آن چنان که سلطان در دروازۀ همدان به احترام باباطاهر و باباجعفر و شیخ حمشا، کوکبۀ لشکر را نگه می‌دارد، پیاده می‌شود و دست‌های آن سه پیر را می‌بوسد. راوندی می نویسد: طغرل سر ابریق شکسته‌ای را که باباطاهر به عنوان نمادی از مملکت عالم بر انگشتش کرده بود، پیوسته در جنگ‌ها بر انگشت خود می‌کرد. رویهم رفته فضای سیاسی و فرهنگی حاکم بر دوران پادشاهان سلجوقی، با فرقه¬ گرایی¬ها و چالش¬های دینی فراوان خود، زمینۀ رشد صوفیه را فراهم می¬کرد. چون از یک سو فضای فکری جامعه در آن عصر، فرقه¬ها و دیدگاه¬های مختلفِ گروههای اسلامی، از جمله صوفیه را نیز به راحتی برمی¬تابید، و از سوی دیگر حاکمان مسلمان سلجوقی به اینگونه مبلغان و مروجین که با استحمار دینی و مذهبی مردم، آنانرا از هرگونه مبارزه بر علیه ظلم و بیداد بازداشته، و همه آرمان هایشان را به جهانی دیگر حواله نمایند، نیاز مبرم داشت. ضمن اینکه دم و دستگاه حکومتی آنان، همواره پناهگاهی بود برای گریزندگان از جدال های مذهبی، اجتماعی و سیاسی. بدین نحو در زمان حاکمیت ترکان بر ایران، دهها دستگاه ریز و درشت تصوف از شکم دین اسلام بیرون آمد، و تا پایان دوران مغولان در سراسر خاورمیانه پراکنده شد، که همه تلاشهای رقابت آمیزی با یکدیگر بر اثر حفظ منافع اقتصادی خود داشتند. در این گیر و دارهای دینی، مبلغان دین اسلام در زمینه فقاهت، چون منافع اقتصادی و سیاسی خود را از سوی صوفیان در خطر می دیدند، با تصوف درافتادند، و مسئلۀ شریعت و طریقت را عنوان نمودند. ستیز ملا و صوفی که هر کدام تلاش می کرد تا پیروان بیشتر را جذب نمایند، از این مقطع تاریخی شدت بیشتری گرفت. از آنجائیکه پیروان بیشتر، یعنی درآمد بیشتر و چماقداران و قمه کشان افزون تر، تقابل شریعت پیشه گان و طریقت پرستان، همیشه یکی از مهمترین معضلات مذهب شیعه بود. ضمن اینکه در مقابل شریعت مداران فقاهتی، طریقت های معروف صوفیه نظیر کبرویه به رهبری نجم الدّین کبرا، قادریه به ریاست عبدالقادر گیلانی، و سهروردیه با هدایت ابوالنّجیب عبدالقاهر سهروردی و برادرزاده¬اش ابوحفص عمر سهروردی، شکل گرفت که گروه های مختلفی از مردم را به گرد مجالس و خانقاه های جمع می نمودند. همین رقابت های مذهبی به خاطر غلبۀ روح تعصب و خصومت‌های فرقه‌ای بر جامعه، منتقدان و دشمنان سرسختی در ميان مبلغان شيعه و سنی برای مبارزه با آنان را موجب گردید، که نهایتا به صدور حكم تكفيرآنان انجامید. از نمونه‌های بسيار معروف آن، به دار آويختن و سوزاندن عين القضات همدانی به امر قوام الدّين ابوالقاسم بن حسن درگزينی وزير سلطان سنجر سلجوقی است. هر چند که کشتگان صاحبان قرائت های متفاوت و ناهمسو با تفکّر حاکمان اسلامی از میان رجال دین و دولت همواره از شماره بیرون است. ابواسماعيل طغرايی، شاعر، کیمیاگر، كاتب و وزير معروف مسعود بن محمّد بن ملك‌شاه سلجوقی، امیر موصل، كه در قرن ششم جان خود را به تهمت الحاد از دست داد. یا ابوسعد زين الملك هندوی قمی، از مبلغان شیعه، که مدتی مستوفی بركيارق بود، و در عهد سلطان محمود سلجوقی به دستور تاج الدّوله ديلم در ساوه به دار آويخته شد. نتیجۀ تمام این تقابل های مذهبی در سدۀ هفتم هجری به پیروزی صوفیان انجامید، لذا آنیکه جویای نام و نان بودند، در سایۀ حمایت ترکان حاکم بر ایران، خانقاه هایشان را در همه جای ایران دائر نمودند، و مریدان خود را گرد آوردند. شیخ هر کدام از این خانقاه ها که لقب ولی الله، یعنی نمایندۀ تام الاختیار خدا، بر خود نهادند، خودشان نیمه خدایان بودند که مدعی دخل و تصرف در خلقت و هستی بشر بودند.

۱۳۹۴ مرداد ۱۸, یکشنبه

یک نماینده مجلس ایران: توافق هسته‌ای به رای گذاشته خواهد شد


یک نماینده مجلس ایران می‌گوید، علی لاریجانی از دولت خواسته است که توافق هسته‌ای را در قالب لایجه برای تصویب به مجلس ارسال کند. لاریجانی پیش‌تر گفته بود که توافق هسته‌ای نیاز به تصویب مجلس ندارد. محمد سقایی، نماینده مجلس ایران روز جمعه ۱۶ مرداد (هفتم اوت) به سایت "خانه ملت" گفت: «نگاه رئیس مجلس مبنی بر اینکه باید برجام به صورت یک لایحه از جانب دولت به مجلس ارائه شود تا مورد بررسی قرار گیرد، نگاهی صحیح و کارشناسی است.» او با اشاره به اینکه در چهارچوب توافق هسته‌ای تعهداتی متوجه دولت ایران است، افزود: «بر این اساس این یک موافقت‌نامه است و طبق قانون اساسی باید این موافقت‌نامه برای تصویب به مجلس بیاید، یعنی در واقع ما به اسم آن کار نداریم و به محتوا کار داریم.» بیشتر بخوانید: به گفته سقایی، علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران از دولت حسن روحانی خواسته است تا توافق جامع هسته‌ای در قالب لایحه به مجلس فرستاده شود. اظهارات ضد و نقیض این سخنان در حالی بیان می‌شود که علی لاریجانی هفته گذشته در مصاحبه با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفت : «مجلس شورای اسلامی از باب اصول قانون اساسی باید نسبت به این گونه معاهدات بین‌المللی نظر بدهد اما در برخی موارد نیز نظر نداده است مثل قطعنامه ۵۹۸.» او همچنین بدون اشاره به تصویب این توافق در مجلس افزود: «شاید مجلس هم نظر بدهد، بهتر باشد و پشتیبانی و وفاقی حاصل شود.» بیشتر بخوانید: رئیس مجلس ایران اسفند ماه سال گذشته خورشیدی نیز تصریح کرد: «قرارداد هسته‌ای نیازی به تصویب در مجلس شورای اسلامی ندارد و دولت و مجلس تحت اشراف مقام معظم رهبری با هم‌فکری پرونده را به پیش می‌برند.» به نظر می‌رسد مقامات عالی‌رتبه ایران تصمیم گرفته‌اند در چرخشی مشخص، به جای تصویب این توافق در شورای عالی امنیت ملی که ریاست آن بر عهده حسن روحانی است، توافق هسته‌ای را در مجلس شورای اسلامی بررسی و به تصویب برسانند. وزن‌کشی موافقان و مخالفان توافق در مجلس روزنامه شرق در شماره روز شنبه ۱۷ مرداد (هشتم اوت) نوشت که مخالفت با تصویب توافق هسته‌ای در مجلس به علت نگرانی از کارشکنی تندروهایی است که بررسی توافق در صحن علنی میدان را برای ادامه تاخت‌وتازهایشان علیه دولت، مذاکرات و توافق مهیا خواهد کرد. بیشتر بخوانید: این گزارش تصریح می‌کند که در مقابل این نگرانی، بسیاری از نمایندگان معتقد بودند که مخالفت‌های اقلیت مجلس تأثیری در تصویب نهایی‌توافق نخواهد داشت و درنهایت اکثریت مجلس به این توافق رأی مثبت خواهند داد. یکی از نمایندگان در همین حال خبر داد که در جلسه دوشنبه این هفته مجلس، انتخاب اعضای کمیسیون ویژه بررسی توافق هسته‌ای انجام خواهد شد؛ کمیسیونی متشکل از ۱۵ نماینده مجلس که اعضای آن با رای نمایندگان انتخاب خواهند شد. به نوشته شرق انتخابات روز دوشنبه "مقدمه‌ای برای وزن‌کشی موافقان و مخالفان بهارستان‌نشین توافق است که پیروزی قابل‌پیش‌بینی اعتدالیون در آن، مقدمه‌ای خواهد بود، بر پیروزی آنها در روز رأی‌گیری برای اصل توافق". خبرنامه UTC